بسم الله الرحمن الرحیم
فلسفه روزه داری را می توان، رفع تعلق دانست.
این تعلقات به دنیا است که ما را بر زمین سنگین می کند و پرواز به آسمان را با مشکل رو به رو می کند.
مال، فرزندان، خوراک و... نمونه های بارزی است که دل انسان را به خود مشغول می کند.
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:
الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۖ وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا
مال و پسران زيور زندگى دنيايند، و نيكيهاى ماندگار از نظر پاداش نزد پروردگارت بهتر و از نظر اميد [نيز] بهتر است.
این تعلق خاطر انسان به دنیا او را بر زمین سنگین می کند، خداوند متعال در این باره می فرماید:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ ۚ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ ۚ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، شما را چه شده است كه چون به شما گفته مى‌شود: «در راه خدا بسيج شويد» كندى به خرج مى‌دهيد؟ آيا به جاى آخرت به زندگى دنيا دل خوش كرده‌ايد؟ متاع زندگى دنيا در برابر آخرت، جز اندكى نيست.
آیه 38 سوره توبه، ترجمه فولادوند
رفع تعلق به مظاهر دنیا به معنی رها کردند، دنیا نیست بلکه رفع دل مشغولی به دنیا و اشتغال دل به خداوند متعال است، یعنی شما دنیا رو داری اما دلبسته دنیا نیستی.
قرآن کریم در این باره می فرماید:
رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ ۙ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ

مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى، آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات، به خود مشغول نمى‌دارد، و از روزى كه دلها و ديده‌ها در آن زيرورو مى‌شود مى‌هراسند.
آیه 37 سوره نور
این انسان های سعادتمند تجارت و داد و ستد می کنند اما دل مشغول آن نمی شوند تا آنان را از دلمشغولی به حداوند متعال باز دارد.
شیخ اجل حافظ شیرازی چه نیکو سروده است:
غلام همت آنم که زیر چرخ کبود

ز هر چه رنگ تعلق پذیرد آزادست

آزادی از رنگ تعلق، هرچند به معنا ترک و رها کردن دنیا نیست اما گاه ترک کردن های موقت باعث می شود تا انسان به ترک دلمشغولی برسد و نگذارد دنیا در دلش محکم و ریشه دار بشود.
خوراک برای انسان ضروری است اما ترک آن در مدتی از روز می تواند، روح را از زنجیر خوراک رهایی بخشد و ولع به خوراک را از انسان بگیرد و نگذارد این امر ضروری دنیا برای انسان ضروری حیات ابدی او تلقی شود و زنجیر سنگینی او بر زمین.
آیا می دانستید که در شریعت های پیشین، رابطه زن و مرد از راه حلال نیز در ماه روزه، حرام می شده و خداوند سبحان بر آن بوده تا چنانکه تمرین رفع تعلق از خوراک را به انسان می دهد، رفع تعلق به امور شهوانی دیگر را نیز تمرین دهد.
قرآن کریم در این باره می فرماید:
أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَائِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتَانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنْكُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ.
در شبهاى روزه همخوابگى با زنانتان بر شما حلال گرديده است آنان براى شما لباسى هستند و شما براى آنان لباسى هستيد خدا مى‏ دانست كه شما با خودتان ناراستى میکرديد پس توبه شما را پذيرفت و از شما درگذشت پس اكنون [در شبهاى ماه رمضان مى‏ توانيد] با آنان همخوابگى كنيد.
سوره مبارکه بقره، ایه ۱۸۷.
ضعف عمومی انسان ها در مساله رفع تعلق خاطر به دنیا، باعث آن شده که خداوند مساله همبستری در ماه مبارک را اجازه دهد.
دل مشغولی زیاد به دنیا باعث می شود، دنیا برای انسان به صورت حالتی راسخ در جان در بیاید به گونه ای پس از مرگ هم دل کندن از دنیا، دشوار باشد، شنیده ام که پنبه زنی به حساب دنیا دو سال است مرده ولی در برزخ هنوز پنبه زنی می کند و نمی تواند با این مساله کنار بیاید که دنیا تمام شد و تعلق خاطر به کار پنبه زنی را کنار بگذار.
در فلسفه دین و انتظار بشر از دین، عنصر رفع تعلق به دنیا، اهمیت دارد یعنی دینی حق است که بدون آنکه زندگی انسان در حیات دنیا را مختل کند، غل و زنجیر تعلقات را از پای انسان باز کند.
قرآن کریم نتیجه پیروی از پیامبر ص را رهایی از غل و زنجیر دنیا می داند و در این باره می فرماید:
وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ...
و از [دوش] آنان قيد و بندهايى را كه بر ايشان بوده است برمى دارد...
سوره اعراف آیه ۱۵۷.
برخی از عرفان های نو ظهور مانند اشو با دامن زدن به تعلقات دنیوی و سنگین کردن و وابسته تر کردن روح آدمی به شکم و زیر آن می خواهند انسان را پرواز دهند، غافل از آنکه نفس اژدری است که دلبستگی  او را بر زمین سنگین می کند به تعبیر شیوای قرآن کریم اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ...
اگر به دنبال سعادت انسانی هستیم باید بزنگاه های رفع تعلق را پیگیری کنیم و  تعلق به خداوند سبحان و ارزش های الهی در دل خود به صورت ملکه (حالتی ریشه دار) در بیاوریم.این معنی سلوک الی الله تعالی است.
ماه رمضان یکی از بزنگاه های مهم رفع تعلق و انس با خداوند است.
مواقیت صلاة یکی از بزنگاه های رفع تعلق است وقتی زمان نماز از راه می رسد و انسان نمی تواند کسب و کار خود را برای مدتی کوتاه تعطیل کند، کشش قلبش به سمت دنیا است نه آخرت، سالک واصل بر عکس قدم می گیرد و برای اشتغال به دنیا به زحمت می افتد‌.
از این منظر ایه ۳۷ سوره نور را دوباره بررسی کنیم:
رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ ۙ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ

مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى، آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات، به خود مشغول نمى‌دارد، و از روزى كه دلها و ديده‌ها در آن زيرورو مى‌شود مى‌هراسند.

این مردانی که دنیا آنان را شکار نکرده است، از بزنگاه رفع تعلقی بهرمند هستند به نام ترس از قیامت، ترسی از روزی که
كه دلها و ديده‌ها در آن زيرورو مى‌شود.

عنصر ترس در وجود آدمی هم می تواند او را به دنیا مشغول کند و هم به عقبا بستگی دارد به متعلق ترس چی باشد یعنی از چه بترسد از نداشتن روزی دنیا می ترسد تمام هم و غم قلبی خود را برآن گذاشته در حالی که خداوند متعال روزی تضمین کرده و بر عهده گرفته است یا از زیر و زبر شدن قلب ها و دیدگان در قیامت می ترسد که انسان در محضر خداوند باید پاسخگو باشد.
اگر کمال در رفع تعلق به دنیا و ایجاد تعلق و انس به خداوند متعال است، دامن انسانی که در دنیا زندگی می کند، در بیشتر موارد آلوده به دنیا است حال یا به حرام یا به حلال....
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در مورد خود ایشان که خداوند در وصف مقامش فرمود فکان قاب قوسین  أو أدنی از پرده ای سخن می گوید که روزانه بر قلب خود احساس می کند و برای برداشته شدن آن روزانه هفتاد مرتبه استغفار می کند تا قلب صافی او جلای خود را باز یابد.
پيامبراکرم«صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلْم» مي‌فرمايند
«إِنَّهُ لَيُغَانُ عَلَي قَلْبِي وَ إِنِّي لَأَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فِي كُلِّ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةً
گاهي کدورت روي قلبم مي‌نشيند و من در هر روز هفتاد مرتبه استغفار مي‌کنم.
مستدرك‏ الوسائل، ج 5، ص 320.
اینجا است که روی دیگر سکه تمام عیار استغفار خود را نشان می دهد و در طلب بخشش از گناه محدود نمی ماند.
اینجا است که روشن می شود استغفار پارور زدن در دریای رفع تعلق و سلوک الی الله تعالی است.
کلیپی در فضای مجازی دست به دست می شود و فرد سخنگو، مدل اشک و نجوا و استعفار در شب های قدر را مدل شیخ عباس قمی مطرح می کند و از مدل های موسیقی و شادی سخن به میان می آورد، گذشته از هزار پاسخی که دارد، راه سلوک الی الله را با سلوک الی الدنیا مانند عرفان های نوظهور اشتباه گرفته است، اکثر ما انسان ها در خم کوچه انجام واجبات و ترک محرمات مانده ایم و اساسا بسط سالک بر قبض او مترتب می شود، یعنی شادی روانش از رهگذر پیراستن جانش از دنیاست.
در قرآن کریم قبض بر بسط مقدم بیان شده است:
وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ

به تعبیر شیوای علامه حسن زاده آملی:
قبضی که بود در پی آن بسط روان به.

اساسا شادمانی که پس از شست و شوی قلب از دنیا نباشد، چسبندگی بیشتر به دنیا می آورد، این سخن رمز آن آیه در قرآن است که قوم موسی در نصیحت قارون گفتند:
لا تَفْرَحْ ۖ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْفَرِحِينَ
شادى مكن كه خدا شادى‌كنندگان را دوست نمى‌دارد.
سوره قصص آیه ۷۶

بازگشتی به آیه مبارکه ۳۸ سوره توبه کنیم
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ ۚ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ ۚ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، شما را چه شده است كه چون به شما گفته مى‌شود: «در راه خدا بسيج شويد» كندى به خرج مى‌دهيد؟ آيا به جاى آخرت به زندگى دنيا دل خوش كرده‌ايد؟ متاع زندگى دنيا در برابر آخرت، جز اندكى نيست.

کوچک شدن دنیا در چشم انسان، قلیل دانستن دنیا از آثار دل بر گرفتن و رفع تعلق از آن است.

ادامه دارد.....
حسینی کمال آبادی قم المقدسة