نقدی بر دیدگاه اجرای شریعت به صورت قشری
چندی پیش نامه ای منسوب به حجت الاسلام قمی در اعتراض به بدحجابی در استان قم به دستم رسید.
در این نامه وضع حجاب درا افتضاحی فوق افتضاح گزارش کرده و به تحریک جوانان غیرتمند قمی و طلاب انقلابی پرداخته و از فایده وجود دفاتر و بیوت مراجع و موسسات حوزوی و مدارس علمیه در خیابان صفاییه قم پرسش کرده است.
در این نوشتار که بدحجابان را علف هرز لقب داده و حضورشان را لوث دانسته است .
سر آخر هم جمع شدن دفاتر و بیوت مراجع را در خیابان صفاییه را بهتر از حضور با این وضعیت تلقی کرده است .

در این باره چند نکته گفتنی است:
1. نگارنده نمی داند که حجت الاسلام قمی کدام یک از آقایانی است که بدین نام موسوم اند و این نوشتار را جدا از انتساب آن به اشخاص به عنوان نوعی از فکر ادامه می دهد.
2. راهکاری که این نوشتار ارائه می دهد، همانی است که چهل سال است که با آن روش جلو آمده ایم، اگر قرار بود با تحریک جوانان غیرتمند قمی و طلاب انقلابی و دفاتر مراجع پدیده بد حجابی از میان برود، در این چهل ساله از میان رفته بود، من جرب المجرب حلت به الندامة.
3. به عنوان کسی که قریب به یک دهه خیابان صفاییه محل زندگی و کارم هست، وضعیت حجاب آن خیابان را چنان که تصویر کرده اند، نمی بینم به ویژه اگر بانوان محجه در آن را ندید نگیریم و فقط بر برخی ناهنجاری ها تمرکز نکنیم و بدانیم که بازارهای اطراف حرم محل عبور و مرور بسیاری از مسافران است که از سرتاسر کشور در آن حضور به هم می رسانند.
4. این مساله را باید برای خود حل کنیم که حجاب گرفتن از روی ترس از برخورد، به چه میزان ارزش فرهنگی دارد؟!
اگر برخی از روی ترس صرفا در خیابان صفاییه با پوششی بهتر آمدند بعد در میدان شهید دستغیب و خیابان های دیگر آنچنان که باور دارند، رفت و آمد کردند؛ چه میزان ارزش فرهنگی دارد؟ آیا آن زمان رگ غیرت جوانان قمی و طلاب انقلاب آرام می گیرد؟!! آیا این آسودگی خیال صحیح است؟
5. از اجرای سرسخت شریعت در کشورهایی مانند عربستان و گروهک هایی مانند طالبان زمانیکه حکومت به دستشان بود، چه کمال فرهنگی به دست آمد؟
در کتاب هزارتوی سعوی اثر کارن الیوت هاوس بخشی از پشت پرده حجاب زنان در عربستان را نشان می دهد، وقتی در درون خانه ها خبری از اسلام نباشد، اسلام گرایی قشری در سطح اجتماع کدام دین را دقیقا اجرای می کند؟ البته اسلام قشری مطلوب برخی هست ولی اسلام نام نهادن آن ناروا است، اسلام از اجرای حقیقی آن در متن زندگی مردم، آثار خود را نشان
6. ملوث و ناپاک خواندن بد حجابان نیز از دیگر مشکلاتی است که این دیدگاه از آن رنج می برد. آیا بدحجابی محصول آن است که شریعت باوران، قوانین شرعی را به زور در ذهن جوانان نکرده اند یا نتواسته اند این باور را به قلب جوانان برسانند؟!!!
آیا تمام مسئولیت بدحجابی بر عهده آن زن یا دختر است که در نتیجه تمام بارگناه را او به تنهایی بکشد؟ قطعا چنین نیست و این پدیده ریشه در علت هایی گوناگون دارد، یکی از آن ها تجدید نظر نکردن حاکمان و شریعت باوران در راهکارهای فرهنگی خود است، دیده فرو بر بر گریبان خویش، خود شکن آیینه شکستن خطاست.
7. علت هایی مانند فقر، عدم ازدواج، عدم حضور خواستگار، بالا رفتن روز به روز سن ازدواج، تیرهای بی امان رسانه ها و پیام رسان ها، عدم ایجاد زیر ساخت های صحیح حضور بانوان در عرصه اجتماع توسط حاکمیت و بسیاری از علل دیگر این پدیده را می سازد، اعتراض های مدنی در پوشش بدحجابی و... اگر لوث است در علل این پدیده ها است نه در ناموس این ملت.
8. اما دفتر مراجع تقلید، خانه پدری باید باشد که پناهگاه مرد و زن باشد و پاسخگویی پرسش ها و حل کردن برخی از علت هایی که ناهنجاری ها را رقم می زند، مرجع تقلید، پدر همه است نه فقط پدر متدینان به گونه ای که بدحجابان از گذر از جلوی خانه و دفتر مرجع ترسان باشند!
9. جامعه یک خانواده بزرگ است، گاه برای فهم آسیب های آن خوب است آن را در خانواده ترسیم کنیم. فرض بفرمایید در یک خانه که والدین شریعتمند هستند، فرزندی به پوشش شرعی باور ندارد، آیا ناپاک خواندن و برخوردهای سخت و ایجاد تشنج راهکار رفع این ناهنجاری است؟ آیا این منجر به فرار فرزند از خانواده نخواهد شد؟ ما پرونده های خطرناکی را در همین جامعه تجربه کرده ایم که حتی به قتل فرزند هم کشیده است. تا هنگامی که در رفع علل نکوشیم به تشنج کشیدن صحنه اجتماع فقط از متدنیان چهره پرخاشگر می شازد و دود آن به چشم متدینان و دین می رود. پس از چهل سال بیان احکام، شرایط امر به معروف در مورد خیلی از بدحجابان منتفی است و گاه باید در شرعی بودن این واکنش ها تجدید نظر کرد، به نام دین سر دین را بریدند دو بال مرغ آیین را بریدند.
10. سر آخر گفتنی است که تا زمانیکه علل بدحجابی را برطرف نکنیم، پرداخت تشری و قشری با پدیده، مبارز با معلول است و موفق نخواهد بود. آنچه در این نوشتار گفته آمد، هرگز به معنای رها کردن مساله حجاب به حال خود نیست بلکه پرداخت بنیادین و عمیق بدان را مورد نظر دارد.
سید مرتضی حسینی کمال آبادی
پژوهشکده ادیب فقه جواهری
7/08/1400