بسم الله الرحمن الرحیم
فرهیخته گرامی جناب آقای دکتر مصطفی ملکیان "زید عزه"

سلام علیکم
با احترام به عرض می رساند که بسیار مایه خشنودی است که صاحب فضیلتی مانند شما کتاب وزین نهج البلاغه را برای جوانان بازگو می‌کند و تلاش می‌کند تا عمق معانی را ارائه دهد .


در کلیپی که بنده، اخیراً موفق به استفاده از آن شدم، به پنج رکن بهروزی آدمی از نظر امیرالمؤمنین علیه السلام اشاره می¬کنید که به شرح ذیل می¬باشد:
1-به هیچ چیز امید نبندید جز خدا.
2-از هیچ چیز نترسید جز عمل بدِ خود.
3-از اینکه بگویید نمی دانم شرم نکنید.
4- از اینکه ندانسته¬ای را بیاموزید شرم نکنید.
5-در راه هدف پایداری داشته باشید.

در شرح کلمات فوق خداوند متعال را کل هستی در مقابل جز معنا کرده‌اید؛ یعنی به هیچ چیز جز کل هستی امید نبندید و به عبارتی دیگر به جزء یا اجزاء هستی امید نبندید.
پرسشی که در این میان رُخ می‌دهد آن است که آیا خداوند، کل در مقابل جزء است؟
ظاهراً این تقریر نه بر اساس مبانی کلامی، فلسفی و عرفانی صحیح نمی باشد. از برخی از بیانات شما روشن است که مفاد عالی نهج البلاغه را به گونه‌ای بیان می‌کنید که خود کلام و برش معنایی آن جدای از تعلق آن به شخص یا جدای از تعبد به مخاطب برسد، و این شیوه در جای خود شیوه¬ای صحیح است که مدل این نگاه به نهج البلاغه را در کتاب حق هستی دفتر یکم تقریر کرده¬ام.

نکته ای که در این میان به چشم می آید آن است که در این مدل ارائه، نباید مفاهیم را برخلاف مراد گوینده معنا کرد. توحیدی که نهج البلاغه از آن سخن می گوید، خداوند متعال را کل در مقابل جزء معنا نمی¬کند، بلکه توحید خداوند را تمیز آن از خلقش معنا می کند، البته بینونت وصفی نه عزلی. وانگهی امید به کل در مقابل جز که طبیعتاً همه اجزا در کل حضور به هم رسانده¬اند در مقام عمل چه نوع امیدی است؟. در این تقریر مخاطب با ذاتی مستقل مواجه نیست که او غنی از عالمین باشد و بتوان به او امید داشت، و از او امید گرفت.
نگارنده در این نوشتار در بیان ارائه معنای توحید در نهج البلاغه یا در مشارب فکری و ذوقی مسلمانان نیست، که شما آگاهتر هستید، بلکه در مقام پرستش از خدایی است که شما در مقام شرح نهج البلاغه مطرح کرده¬اید.
اگر در این باره مزید بیانی است، مطرح فرمایید تا از این ایهام تفسیرهای الحادی و ناصحیح از نهج البلاغه بیرون بیاییم.
و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته
سید مرتضی حسینی کمال آبادی
پژوهشکده ادیب فقه جواهری
۲۶ تیرماه ۱۴۰۰

#نامه #دکتر_مصطفی_ملکیان #مصطفی_ملکیان #نهج_البلاغه #توحید #خدا #روشنفکری #عقلانیت #حسینی_کمال_آبادی